Afgelopen zondag heb ik mijn eerste project voor het Bevrijdingsmuseum Noord-Nederland gedraaid. De bezoekers van de expositie in Leermens verwelkomen, de nodige uitleg geven, eventueel voorzien van koffie, thee of iets anders en de verkoophoek bemannen of moet ik nu zeggen bevrouwen? Nu ligt de streek boven Appingedam hemelsbreed niet eens zo heel ver bij mij vandaan maar weet weinig omtrent 40-45 in dit gebied. Natuurlijk weet ik dat er rondom Delfzijl aan het eind van de oorlog behoorlijk is gevochten maar gaan we iets westelijker, daarvan is veel voor mij nieuw en moest ik me wel inlezen.
Maar de meest vreselijke verhalen zijn weer gehoord. In Spijk vielen, bijna anderhalve maand na de bevrijding, nog zeven oorlogsslachtoffers. Op 12 juni 1945, om kwart voor vijf in de namiddag, klonk in de wijde omgeving een zware dreun. Een explosie. Er sneuvelden ruiten en de rookwolken waren van ver te zien. In het hele dorp heersten verwarring en paniek. Al snel bleek de munitieloods aan de Losdorpsterweg compleet te zijn weggeblazen. De ontploffing maakte een einde aan het leven van zeven mannen uit Spijk. Ze waren munitie aan het sorteren die bij de bunkers van Nansum was achtergebleven na de bevrijding.
En wat te denken van Leermens, een oud wierdedorp in het vlakke Groningerland. 5 mannen kwamen er om het leven. Dienstplichtig soldaat Floris Eisinga (1920-1940) sneuvelde op 10 mei 1940, de eerste oorlogsdag. Hij zat in een bus op de Postbrug in Oegstgeest, die in brand vloog na een beschieting.
Drie Leermster verzetsmannen stierven tijdens hun gevangenschap in Duitsland: tuinier Pieter van Gennep (1909-1945) in Neuengamme, Klaas Garmt Herwich (1916-1945) in Husum-Schwesing (een buitenkamp van Neuengamme) en zijn jongere broer Kornelis (1904-1944) tijdens een Engels bombardement van een transportschip met concentratiekampgevangenen, vlak voor de Duitse overgave.
De dertienjarige Onne Roelf Pieter Elema uit Hilversum logeerde bij zijn grootouders en werd tijdens de bevrijding op de Eenumerhoogte gedood door Duits granaatvuur.
Holwierde, hier werd in de laatste dagen vreselijk gevochten en van de 900 inwoners kwamen er 25 om het leven.
Wat voelt het dan fijn om te luisteren naar ouderen die alles als kind hebben meegemaakt maar vooral het verhaal te kunnen vertellen aan kinderen zodat zij weten wat er in 40-45 in hun eigen omgeving is gebeurd.